متغير، انواع آن و روابط بين متغيرها در يك تحقيق
متغير، انواع آن و روابط بين متغيرها در يك تحقيق
متغیر چيست؟
متغیر یک مفهوم است که بیش از دو یا چند ارزش یا عدد به آن اختصاص داده میشود. به عبارت دیگر متغیر به ویژگیهایی اطلاق میشود که میتوان آنها را مشاهده یا اندازهگیری کرد. و دو یا چند ارزش یا عدد را جایگزین آنها نمود. عدد یا ارزش نسبت داده به متغیر، نشاندهنده تغییر از یک فرد به فرد دیگر یا از یک حالت به حالت دیگر است. میز یک مفهوم است نه متغیر، اما وزن میز یک متغیر است.
مفهوم میز به تنهایی بر وجود ارزشهای چندگانه دلالت نمیکند و برای مثال، به همین دلیل این مفهوم مشخص نمیسازد که چه ویژگی یا ویژگیهایی از آن مورد نظر است. و برای مثال، کدامیک از ویژگیهای رنگ، وزن یا ارتفاع میز مورد مشاهده یا اندازهگیری قرار گرفته است. کرلینجر (1986) معتقد است متغیر یک نماد است که
میتوان عدد یا ارزش را جایگزین آن کرد. به عنوان مثال، X یک متغیر است، و در حقیقت نمادی است که میتوان عدد یا ارزش را جانشین آن قرار داد.
گاهی اوقات ویژگیهایی که در یک پژوهش اندازهگیری میشوند، ممکن است در پژوهش دیگر ثابت نگهداشته شوند. متغیر در مقابل ثابت قرار دارد. ثابت به ویژگیهایی اطلاق میشود که دارای ارزش مساوی و یکسان است و میزان آن در همه افراد یا اشیاء یا حوادث به یک اندازه است. به عنوان مثال، اگر در پژوهشی دانشآموزان کلاس چهارم به عنوان آزمودنی به کار روند، «کلاس» ثابت است، یا اگر در یک پژوهش دانشآموزان ده ساله مشارکت داشته باشند، «سن» ثابت است.
انواع متغیرها
الف) طبقهبندی متغیرها بر حسب ماهیت متغیر
1- متغیر کمّی و کیفی
متغیر یک مفهوم است که میتواند مشاهده یا اندازهگیری شود. این اندازهگیری ممکن است به صورت کیفی یا کمّی انجام شود. متغیر کمّی به متغیری اطلاق میشود که از نظر کمّیت تغییر میکند و اختلاف مقادیر آن را میتوان با استفاده از عدد ثبت کرد و آنها را میتوان با هم جمع کرد. متغیرهای کمّی، متغیرهایی هستند که انسان توانسته است برای آنها واحد و مبدأ اندازهگیری معین کند، مانند: قد، وزن، سن.
متغیر کیفی، به متغیری اطلاق میشود که اختلاف و تغییرات بین میزانهای مختلف آن کیفی است و برای ثبت آن ممکن است از روشهای دیگری غیر از به کار بردن عدد استفاده شود. به عبارت دیگر پژوهشگر، توانایی اندازهگیری متغیر کیفی را ندارد و ویژگیهای آن را نمیتواند به وسیلۀ ارقام ریاضی نمایش دهد. برای ثبت مشاهدات یا اندازهگیریهایی که از این متغیر به عمل میآید، از حروف الفبا یا کد استفاده
میشود. اینگونه متغیرها را نمیتوان جمع و تفریق کرد و برای آنها مبدأ اندازهگیری نیز وجود ندارد. رنگ مو، رنگ چشم، و جنس متغیرهای کیفی هستند.
2- متغیر گسسته و پیوسته
کار پژوهشگر، جمعآوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل دادههای جمعآوری شده از متغیرهاست. همانطور که قبلاً ذکر شد، متغیرها به وسیلۀ عدد یا ارزش، مشخص میشوند. ماهیت اعداد و ارزشها بستگی به این دارد که متغیر موردنظر پیوسته است یا گسسته.
متغیر گسسته میتواند اعداد یا ارزشهایی را که مشخص کننده یک وجه مشخص و معین از یک مقیاس هستند، به خود اختصاص دهد. به عنوان مثال، جنس یک متغیر گسسته است: یک شخص یا زن است یا مرد. اختصاص هر نوع ارزش دیگری بین این دو نوع ارزش امکانپذیر نیست. تعداد بازیکنان یک تیم فوتبال نیز یک متغیر گسسته است، زیرا فقط امکان داشتن 1، 2، 3، 4، 5، 6، 7، 8، 9، 10، 11 بازیکن وجود دارد و نه 5/7 نفر بازیکن.
متغیر پیوسته، متغیری است که بین دو واحد آن هر نقطه یا ارزشی را میتوان انتخاب کرد. در این متغیر درجات مختلف اندازهگیری وجود دارد و دقت وسیلۀ اندازهگیری، تعداد این درجات را تعیین میکند. به عنوان مثال، وزن یک متغیر پیوسته است و میتواند بین صفر تا بینهایت باشد. قد، زمان، طول یا ارتفاع پرش، درصد چاقی بدن، و سطح هموگلوبین خون متغیرهای پیوسته هستند. ناگفته نماند که در عمل تشخیص بین متغیر پیوسته و گسسته به صورت نظری امکانپذیر نیست. دلیل این امر فقدان وسایل
اندازهگیری دقیق و مناسب است. در خیلی از متغیرهای پیوسته ما ناگزیریم اعداد را به صورت کلی برای اندازهگیری به کار بریم. بهرۀ هوشی از نظر تئوری یک متغیر پیوسته است. اما در عمل، آزمودنی که برای اندازهگیری هوش به کار برده میشود، به گونهای است که نمرهها را به صورت کلی یا نمرههای گسسته نشان میدهد.
3- متغیرهای دوارزشی و چندارزشی
متغیرها بر اساس تعداد ارزشها یا عددهایی که به آنها اختصاص داده میشود، به دو دسته تقسیم میشوند: الف) دوارزشی، ب) چند ارزشی.
متغیر دوارزشی به متغیری اطلاق میشود که به آن فقط دو ارزش یا دو عدد نسبت داده میشود، مانند جنس که دارای دو ارزش زن و مرد است و میتوان برای ثبت آنها از اعداد صفر و یک یا اعداد دیگری استفاده کرد. کرلینجر (1986) متغیر دوارزشی را دوبخشی نامیده است و چنین مینویسد: «برخی از این متغیرها، دو بخشی واقعی هستند مانند زن و مرد، مرگ و حیات و شهری و روستایی که حضور یا عدمحضور ویژگی موجب تقسیمبندی آنها میشود و برخی از آنها ممکن است دوبخشی ساختگی باشند». متغیر چندارزشی متغیری است که بیش از دو عدد یا دوارزش به آن اختصاص داده میشود، مانند سطح تحصیل و هوش که دارای درجات مختلفی هستند و به هر یک از درجات آنها میتوان عدد یا ارزش معینی را اختصاص داد.
ب) طبقه بندی متغیرها بر حسب نقش متغیر در تحقیق
1- متغیر وابسته
متغیر وابسته، متغیر اصلی مورد توجه محقق است. این متغیر، متغیر پاسخ، برونداد یا ملاک است و عبارت است از وجهی از رفتار یک ارگانیسم که تحریک شده است. متغیر وابسته، مشاهده یا اندازهگیری میشود تا تأثیر متغیر مستقل بر آن معلوم و مشخص شود. هدف محقق آن است که تغییرپذیری متغیر وابسته را تشریح و پیشبینی کند. این متغیر از طریق متغیر مستقل پیشبینی میشود. از طریق تجزیه و تحلیل متغیر وابسته امکان یافتن پاسخها یا راهحلهایی برای مسئله ایجاد میشود. محقق قصد دارد این متغیرها را و همینطور سایر متغیرهای تأثیرگذار بر آن را به صورت کمّی و سنجشپذیر درآورد.
به عنوان مثال، مدیری را در نظر بگیرید که از میزان فروش محصول جدید که پس از آزمایش بازار (بازارسنجی) عرضه شده ولی از آن جهت که آنطور انتظار داشته فروش آن بالا نیست، نگران است. متغیر وابسته در این جا میزان فروش است. چون میزان فروش میتواند متفاوت باشد (میتواند کم، متوسط، و زیاد باشد) از این رو یک متغیر است، چون میزان فروش عامل اصلی مورد توجه مدیر است، پس متغیر وابسته است.
به عنوان مثالی دیگر، پژوهشگری میخواهد ورزش کارکنان نزد مدیران عامل شرکتهای ایرانی برتر در سال 1388 تا چه اندازه مقبولیت دارد. در اینجا نگرش نسبت به ورزش کارکنان یک متغیر وابسته است. چنین نگرشی میتواند دامنهای از کاملاً مخالفم، مخالفم، بیتفاوتم، موافقم و کاملاً موافقم دربرگیرد.
و در مثالی دیگر، مدیر منابع انسانی شرکتی از این جهت که کارکنان نسبت به سازمان وفادار نیستند، و در حقیقت وفاداریهای آنها در حال تغییر جهت به سمت سایر مؤسسات است، احساس نگرانی میکنند. در این مورد، وفاداری سازمانی، متغیر وابسته است.
در اینجا نیز، در سطوح وفاداری سازمانی کارکنان، نوعی پراکندگی وجود دارد. مدیر منابع انسانی ممکن است بخواهد بداند چه عواملی در وفاداری اعضاء سازمانی نقش دارند، طوری که بتواند این میزان نوسان را در وفاداری کنترل کند. فرض کنید پی میبرد که میزان پرداخت بالا میتواند وفاداری اعضاء نسبت به سازمان را حفظ کند و در نتیجه، آنها شغل خود را برای دستیابی به شغل دیگر در سازمانی دیگر، ترک نخواهند کرد. افزایش میزان پرداخت به کارکنان ممکن است، به کنترل میزان تغییرپذیری در وفاداری کمک کند و افراد ممکن است، این سازمان را ترک نکنند.
ممکن است، در یک پژوهش بیش از یک متغیر وابسته وجود داشته باشد. برای مثال، همیشه بین کیفیت و حجم ستاده، و تولید با هزینه پایین نوعی تنش وجود دارد. در چنین مواردی، مدیر مایل است به درک و شناخت عواملی که بر همۀ متغیرهای وابسته مورد نظر تأثیر میگذارند، و چگونگی تفاوت برخی از این عوامل در مورد برخی از متغیرهای وابسته آگاه شود. این بررسیها، ممکن است مستلزم تجزیه و تحلیل آماری چندمتغیره (رگرسیون چندگانه) باشد.
2- متغیر مستقل
متغیر مستقل، متغیر محرک درونداد است که به وسیلۀ پژوهشگر اندازهگیری، دستکاری یا انتخاب میشود تا تأثیر یا ارتباط آن با متغیر دیگری معین شود. متغیر مستقل پیشفرض متغیر وابسته است. به عبارت دیگر این متغیر، مقدمه و متغیر وابسته، نتیجه است. در تحقیق آزمایشی، متغیر مستقل به وسیله آزمایشکننده دستکاری میشود تا تأثیر تغییرات آن بر متغیر دیگری که وابسته فرض شده است، مشاهده و اندازهگیری شود. به عبارت دیگر، تغییرپذیری یا نوسان در متغیر وابسته به حساب متغیر مستقل گذاشته میشود.
به عنوان مثال، فرض کنید که بررسیهای تحقیقاتی نشان میدهد که محصول جدید موفقیتآمیز بوده است. در این جا تولید موفقیتآمیز محصول جدید، قیمت بازاری سهام را تحت تأثیر قرار میدهد و نوسان در آن را نشان میدهد. یعنی، موفقیت بیشتر محصول جدید، قیمت بازاری سهام آن شرکت را بالاتر خواهد برد. به علاوه، موفقیت محصول جدید، متغیر مستقل و قیمت بازاری سهام، متغیر وابسته است. میزان موفقیت محصول جدید نوسان در قیمت بازاری سهام شرکت را تبیین خواهد کرد. این رابطه و عناوین متغیرها در شکل زیر نشان داده شده است.
به عنوان مثال دیگر، فرض کنید تحقیقات فرهنگی نشان میدهد که ارزشهای مدیریتی، فاصله قدرت بین مافوقها و زیردستان را تعیین میکند. در این جا، فاصله قدرت (یعنی روابط بین رئیس و زیردست و کارکنان در مقایسه با رئیس پرقدرت در مقابل در تعامل با رئیس کمقدرت) موضوع مورد توجه است، لذا متغیر وابسته است. ارزشهای مدیریتی که تغییرپذیری در فاصله قدرت را تبیین میکند، متغیر مستقل است. این رابطه در شکل زیر نشان داده شده است
3- متغیر تعدیلکننده
متغیر تعدیلکننده، متغیری است که بر رابطه متغیر مستقل و متغیر وابسته تأثیر اقتضایی دارد. یعنی، حضور متغیر سوم (متغیر تعدیلکننده) رابطۀ مورد انتظار اصلی بین متغیرهای مستقل و وابسته، را تغییر میدهد. این متغیر در مثالهای زیر روشن میشود.
فرض کنید پی برده شد که بین تعداد کتابهایی که کودکان 5 تا 6 ساله در منزل به آن دسترسی دارند و تواناییهای خواندن آنها نوعی رابطه وجود دارد. یعنی اگر کودکان 5 تا 6 ساله، تعداد زیادی کتاب در اختیارشان قرار گیرد، مهارتها و توانایی خواندن آنها بهبود خواهد یافت.
چون کودکان برای خواندن کتابهای بیشتر، فرصتهای بیشتری دارند (فعالیتی که در آن از جانب والدین کمک شدهاند) و بنابراین، بهتر میخوانند. در نتیجه، اگر کودکان در منازلی که هیچ نوع کتابی وجود ندارد، پرورش داده شوند، فرصتی برای پرورش نحوۀ خواندن نخواهند داشت، و بنابراین مهارتها و تواناییهای خواندن در آنها کاملاً شکل نخواهد گرفت. از این رو، میتوان گفت که نوعی رابطه بین متغیر مستقل (تعداد کتابها) و متغیر وابسته (تواناییهای خواندن) وجود دارد که در شکل زیر نشان داده شده است.
اگرچه این رابطه میتواند به طور کلی برای همۀ کودکان صدق کند، با این وجود، سطح سواد والدین باعث میشود که کودکان قبل از ورود به مدرسه خواندن را بیاموزند، از این رو وجود این پدیده، بر رابطه
فوقالذکر تأثیر میگذارد. در منازلی که والدین بیسوادند، هر مقدار کتاب در منزل باشد به توسعه و تکامل مهارتها و توناییهای کودکان کمک نخواهد کرد. میزان سواد والدین رابطه بین تعداد کتابها و
تواناییهای خواندن را تعدیل میکند. در موقعیتهای مختلف، رابطه بین تعداد کتابهایی که کودکان در منزل در اختیار دارند و تواناییهای کودکان 5 تا 6 ساله وابسته و متکی به سواد والدین است. این میزان تأثیرگذاری بر رابطۀ بین متغیر مستقل و وابسته میتواند در شکل زیر نشان داده شود.
به مثابه مورد بالا، هرگاه رابطه بین متغیر مستقل و متغیر وابسته متکی به متغیر دیگری شود، میگوییم متغیر سوم، نوعی اثر تعدیلکننده روی رابطه متغیر مستقل و وابسته دارد. متغیری که رابطه را تعدیل میکند به عنوان متغیر تعدیلکننده مشهور است.
اجازه دهید مثالی دیگر از متغیر تعدیلکننده مرتبط به محیط سازمانی ارائه دهیم. یکی از تئوریهای جدید مدعی است که تنوع نیروی کار (مشتمل بر مبانی اخلاقی، نژادها و ملیتهای مختلف) در اثربخشی سازمانی نقش ایفا خواهد کرد زیرا هر گروه، مهارتها و تخصصهای فنی خاصی را با خود به محیط کاری میآورد. این همافزایی میتواند محقق شود، فقط اگر مدیران بدانند چگونه استعدادهای خاص گروه کاری متنوع را به کار ببندند.
در سناریو بالا، اثربخشی سازمانی متغیر وابسته است که به وسیلۀ نیروی کاری متنوع به طور مثبت تحت تأثیر قرار میگیرد، که در واقع متغیر مستقل است. در عین حال، برای استفاده از نیروهای بالقوه، مدیران باید بدانند چگونه استعدادهای گروههای مختلف را برای اثربخش ساختن امور، تشویق و هماهنگ سازند. اگر ندانند، همافزایی محقق نخواهد شد. به عبارت دیگر، بهرهبرداری اثربخش از استعدادها، دیدگاههای مختلف و تواناییهای حل مسئله برای افزایش اثربخشی سازمانی متکی و وابسته به مهارت مدیران در عمل کردن به عنوان، یک عامل تسریعکننده است. این مهارت فنی مدیریتی به صورت متغیر تعدیلکننده در میآید. این روابط در شکل زیر نشان داده شده است.
تفاوت بین متغیر مستقل و متغیر تعدیلکننده
ممکن است فرد در تمیز دادن اینکه چه موقع متغیری مستقل و چه موقع متغیری تعدیلگر است، دچار سردرگمی و ابهام شود. برای مثال ممکن است با دو موقعیت زیر مواجه باشیم:
موقعیت اول
یکی از تحقیقات انجام شده نشان میدهد که اگر کیفیت برنامههای آموزشی در یک سازمان بهتر بوده و نیاز به رشد کارکنان نیز زیاد باشد، افراد تمایل بیشتری به آموختن روشهای جدید انجام کارها دارند.
موقعیت دوم
یکی دیگر از تحقیقات نشان میدهد که تمایل کارکنان به آموختن روشهای انجام کار، تحت تأثیر کیفیت برنامههای آموزشی ارائه شده به وسیله سازمان (که برای همه افراد سازمان اجرا و برگزار میشود) قرار نمیگیرد. فقط کارکنانی که به نظر میرسد نیاز به رشد بالایی دارند، تمایل به آموختن روشهای انجام کار از طریق آموزشهای تخصصی دارند.
در دو موقعیت بالا، همان سه متغیر را داریم. در مورد اوّل، برنامههای آموزشی و شدت نیاز رشد، متغیرهای مستقلیاند که تمایل کارکنان به آموختن (متغیر وابسته) را تحت تأثیر قرار میدهند. در مورد دوّم، کیفیت برنامههای آموزشی متغیر مستقل است در حال که متغیر وابسته همان اوّلی است ولی شدت نیاز به رشد به صورت متغیر تعدیلکننده درمیآید. به عبارت دیگر، وقتی کیفیت برنامه آموزشی افزایش داده میشود، فقط کسانی که نیاز به رشد بالایی دارند (برای مثال نیاز به رشد قوی) تمایل بیشتری به آموختن روشهای انجام کار از خود نشان میدهند. بنابراین، در این حالت رابطۀ بین متغیرهای مستقل و متغیرهای وابسته متکی و وابسته به فلسفۀ وجودی یک متغیر تعدیلگر است.
موارد فوقالذکر، این موضوع را روشن میسازد حتی اگرچه ممکن است متغیرهای مورد استفاده مشابه باشند، تصمیمگیری در مورد عنوانگذاری متغیر به صورت مستقل، وابسته و تعدیلکننده میتوانند بستگی به نحوه تأثیرگذاری آنها بر متغیر دیگر باشد. تفاوتهای بین اثرات متغیرهای مستقل و تعدیلکننده در نمودارهای زیر نشان داده شده است.
نمودار «الف» تأثیر متغیرهای مستقل روی متغیر وابسته، زمانی که هیچگونه متغیر تعدیلکننده در موقعیت فعالیت نمیکند، را نشان میدهد. و نمودار «ب» تأثیر متغیر مستقل بر متغیر وابسته وقتی که متغیر
تعدیلکننده در وضعیت عمل میکند را نشان میدهد.
4- متغیر مداخله گر
متغیر مداخلهگر، متغیری است که از زمانی که متغیرهای مستقل شروع به تأثیرگذاری بر متغیر وابسته میکنند و تا زمان این تأثیرگذاری، ظاهر میشود. بنابراین، نوعی حالت موقت یا بعد زمانی برای متغیر مداخلهگر وجود دارد. متغیر مداخلهگر به عنوان تابعی از متغیر(های) مستقل که در هر وضعیتی عمل میکنند، آشکار و ظاهر میگردد و به مفهومسازی و تشریح تأثیر متغیر(های) مستقل بر متغیر وابسته کمک میکند. مثال زیر این نکته را تشریح میکند.
در یکی از مثالهای قبل جایی که، متغیر مستقل تنوع نیروی کاری، متغیروابستۀ اثربخشی سازمانی را تحت تأثیر قرار داد، یک متغیر مداخلهگر به عنوان تابعی از تنوع در نیروی کار ظاهر میشود همافزایی خلاقانه است. این همافزایی خلاقانه، از نوعی نیروی کار متفاوت، چند نژادی و چند ملیتی (مثلاً تنوع) که با هم در تعاملاند و مهارتهای فنی چندگانه خود را در حل مسئله به درون گروه میآورند نشأت میگیرد. این امر ما را کمک میکند تا درک نماییم چگونه اثربخشی سازمانی میتواند از تنوع در نیروی کار ناشی شود. توجه کنید که همافزایی خلاقانه، که همان متغیر مداخلهگر است در زمان 2T به عنوان تابعی از تنوع نیروی کاری ظاهر میشود تا 1T و اثربخشی سازمانی را در زمان 3T با خود به وجود میآورد. متغیر مداخلهگر همافزایی خلاقانه به ما کمک میکند تا درک کنیم چگونه تنوع نیروی کاری، اثربخشی سازمانی را با خود به وجود میآورد. پویاییهای این رابطه در شکل زیر نشان داده شده است. این شکل روابط بین متغیرهای مستقل، مداخلهگر و وابسته را نشان میدهد.
رابطه بین متغیرها
جالب است ببینیم چگونه ورود متغیر تعدیلکننده (مهارت فنی مدیریتی) در مثال قبلی میتوانست مدل را تغییر داده یا روابط را تحت تأثیر قرار دهد. مجموعه جدیدی از روابط که میتواند با وجود متغیر تعدیلکننده ظاهر شوند، را در شکل زیر نشان دادهایم.
همانطور که میبینید مهارت فنی مدیریتی، رابطۀ بین تنوع نیروی کاری و همافزایی خلاقانه را تعدیل
میکند. به عبارت دیگر، همافزایی خلاقانه از مهارتهای چندگانه حل مسئله نیروی کار متنوع تا زمانی که مدیر، شایستگی ایجاد همافزایی از طریق هماهنگی خلاقانه مهارتهای مختلف نداشته باشد، ظاهر نخواهد شد. اگر مدیر هیچ نوع مهارتی برای انجام این نقش نداشته باشد و آنگاه نحوی بهرهبرداری از مهارتهای متعدد حل مسئلۀ نیروی کاری متنوع حائز اهمیت نبوده، در نتیجه همافزایی حاصل نمیشود. بنابراین، سازمان ممکن است به جای اینکه به صورت اثربخش کار کند، به حالت ایستا باقی بماند.
اکنون به سادگی میتوان تفاوتهایی که بین متغیر مستقل، مداخلهگر و تعدیلکننده وجود دارد را مشاهده کرد. متغیر مستقل نوسان یا تغییر در متغیر وابسته را تبیین میکند؛ و متغیر مداخلهگر در زمان 2T به عنوان تابعی از متغیرهای مستقل و متغیرهای وابسته ظاهر میشود که به ما کمک میکند تا رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته را مفهومسازی کنیم؛ و متغیر تعدیلکننده، اثری عارضی (محتملالوقوع) بر رابطۀ بین دو متغیر دارد. در شرایط مختلف، زمانی که متغیر مستقل، نوسان در متغیر وابسته را تشریح و توجیه میکند، متغیر مداخلهگر به نوسانی که قبلاً به وسیلۀ متغیر مستقل تبیین شده چیزی اضافه نمیکند، در حالی که متغیر تعدیلکننده و متغیر مستقل در تشریح نوسان یا واریانس، دارای نوعی اثر تعاملیاند. یعنی، وقتی متغیر تعدیلکننده حضور نداشته باشد رابطۀ فرض شده بین دو متغیر پایدار نمیماند.
خواه یک متغیر، متغیر مستقل باشد خواه متغیر وابسته یا مداخلهگر یا متغیر تعدیلکننده، باید نوع آن، با مطالعۀ دقیق عواملی که در هر وضعیت عمل میکنند تعیین شوند. برای مثال، یک متغیر نظیر انگیزۀ کارکنان میتواند بر اساس مدل نظری که قبلاً مطرح شد، یک متغیر وابسته، مستقل، مداخلهگر یا یک متغیر
تعدیلکننده باشد.
آخرین بروزرسانی (شنبه ، 27 بهمن 1397 ، 09:10)
- تاکید رئیس دانشگاه آزاد بر اجرای بخشنامه دفاع رساله (99/11/2)
- آخرین تغییرات در آیین نامه چاپ مقالات علمی (99/10/26)
- اعتراض دانشجویان دکتری آزاد به بخشنامه جدید دفاع از پایان نامه (99/10/16)
- مصادیق تخلف علمی در نشریات/ لغو مجوز در صورت دریافت پول گزاف (99/10/14)
- با رای دیوان عدالت اداری شرط چاپ مقاله برای دفاع از رساله دکتری حذف شد (99/10/13)
- جزئیات شرط دانشیاری برای تبدیل وضعیت اساتید (99/10/10)
- دستورالعمل برگزاری جلسات پیش دفاع دانشجویان دکتری دانشگاه آزاد ابلاغ شد (99/10/8)
- فهرست جدید دانشگاههای خارجی مورد تأیید وزارت علوم اعلام شد (99/10/7)
- پژوهشگران پسادکتری در اولویت استخدام در دانشگاهها (99/10/5)
- ثبت نام در فراخوان جذب اعضای هیات علمی برای دومین بار تمدید شد (99/9/29)
- ثبت نام ۱۲ هزار نفر در فراخوان جذب اعضای هیات علمی (99/9/28)
- مهلت ثبت نام جذب اعضای هیات علمی تمدید شد (99/9/18)
- آمار ثبت نام کنکور دکتری سال ۱۴۰۰ از ۱۰۰ هزار نفر گذشت (99/9/10)
- سهمیههای کنکور دکتری مشخص شد/ سهمیه ۱۰ درصدی مربیان دانشگاهها (99/9/4)
- ثبت نام آزمون دکتری ۱۴۰۰ آغاز شد/ دفترچه ثبت نام منتشر شد (99/9/2)
- آغاز ثبت نام آزمون دکتری سال ۱۴۰۰ از ۲ آذر (99/8/27)
- جزئیات کنکور دکتری ۱۴۰۰ اعلام شد (99/8/18)
- امکان تبدیل وضعیت کارمندان ایثارگر به هیات علمی فراهم شد (99/8/17)
- امکان پاسخگویی کتبی به سئوالات متقاضیان جذب هیات علمی فراهم شد (99/8/14)
- آغاز ثبت نام جذب اعضای هیات علمی دانشگاه ها از شنبه (99/8/9)
- نتایج نهایی کنکور کارشناسی ارشد سال ۹۹ اعلام شد (99/8/5)
- نتایج نهایی کنکور دکتری ۹۹ اعلام شد (99/8/1)
- نحوه ارزیابی رسالههای دانشجویان دکتری دانشگاه آزاد (99/7/23)
- تقویم آزمونهای سال 1400 سازمان سنجش منتشر شد (20/7/99)
- جزئیات بازنشستگی اعضای هیات علمی متقاضی ارتقا مرتبه ابلاغ شد (99/7/18)
- تدوین نحوه تجمیع گرایش های دکتری/ بررسی چگونگی اجرای مصوبه (99/7/12)
- پذیرش بدون آزمون ارشد در دانشگاه آزاد/جزییات به زودی اعلام می شود (99/7/7)
- دلیل تاخیر در فراخوان جذب هیات علمی/ تجمیع دانشگاهها آغاز شد (99/7/5)
- اعلام نحوه پذیرش دانشجوی دکتری در دانشگاه تهران (99/6/29)
- سهمیه های جذب هیات علمی کاهش یافت/ ۲ فراخوان محدود و ادغام شد (99/6/26)
- تمام مصاحبهها برای پذیرش دکتری مجازی شد/ جزئیات نحوه اجرا (99/6/24)
- اسامی چند برابر ظرفیت دکتری اعلام شد (99/6/22)
- نتایج اولیه آزمون دکتری دانشگاه آزاد اعلام شد (99/6/19)
- فراخوان جذب اعضای هیات علمی شهریور ماه ۹۹ آغاز شد (99/6/15)
- محدودیت در اختصاص ردیف استخدامی جذب هیات علمی/ شرایط اعلام نیاز (99/6/10)
- دانشگاههای غیر دولتی مشمول مقررات جذب دانشگاه های دولتی می شوند (99/6/5)
- آغاز انتخاب رشته پذیرفته شدگان آزمون دکتری دانشگاه آزاد (99/6/4)
- نتایج آزمون دکتری اعلام شد/۱۱۶هزار نفر مجاز شدند (99/6/1)
- نحوه آموزش در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد ترم آینده (99/5/26)
- نتایج نهایی کنکور ارشد اواخر مهر اعلام می شود (99/5/17)
- کارت کنکور کارشناسی ارشد ۹۹ منتشر شد (99/5/13)
- دفترچه سوالات آزمون دکتری ۹۹ منتشر شد (99/5/10)
- جزئیات توزیع کارت کنکور ارشد منتشر شد/ الزام تکمیل فرم خوداظهاری (99/5/6)
- کارت کنکور دکتری ۹۹ منتشر شد/ تمام داوطلبان باید ماسک داشته باشند (99/5/6)
- تقویم تمام آزمون های کشوری که معوق شدند (99/4/26)
- فرصتهای پسادکتری برای دانشآموختگان کل کشور در دانشگاه شیراز (99/4/25)
- آخرین وضعیت پرونده بورسیهها در دانشگاه آزاد (99/4/4)
- هشدار پلیس فتا به متقلبین امتحانات مجازی (99/3/31)
- امکان لغو امتحانات حضوری دانشجویان (99/3/18)
- امکان هیات علمی شدن بورسیه ها بدون شرکت در فراخوان فراهم شد (99/3/11)
- برنامه ۱۳ دانشگاه برای بازگشایی از ۱۷ خرداد (99/3/8)
- جزئیات زمان و نحوه برگزاری امتحانات دانشگاه آزاد (99/2/27)
- زمان جدید آزمون های ارشد و دکتری اعلام شد (99/2/16)
- دانشگاه تهران در مقطع دکتری دانشجوی استعداد درخشان می پذیرد (99/2/16)
- آینده تحصیلی دانشجویان بین المللی در هاله ابهام (99/2/11)
- تسهیلات جدید برای دانشجویان آزاد/ عدم پرداخت شهریه برای ۳ درس در ترم های آینده (99/1/30)
- بخشنامه وزارت علوم درباره امتحانات پایان ترم ابلاغ شد (99/1/26)
- سهمیه جذب هیات علمی دانشگاهها برای سال جدید اعلام شد (99/1/23)
- دفاع از «رساله دکتری» در دانشگاه آزاد یک مرحله ای شد (99/1/21)
- شرایط حضور دانشجویان دکتری در دانشگاه از اول اریبهشت ابلاغ شد (99/1/18)
- دانشگاه ها و رشته های دارای بیشترین متقاضی جذب هیات علمی (99/1/15)
- حذف نیمسال تحصیلی بدون احتساب سنوات مجاز شد (99/1/12)
- زمان آغاز بررسی پرونده متقاضیان جذب هیات علمی اعلام شد (99/1/9)
- زمان جدید کنکورهای ارشد و دکتری اعلام شد (98/12/26)
- تصویب قانون اصلاح رسیدگی به تخلفات اعضای هیات علمی در دولت (98/12/19)
- دسترسی رایگان به مقالات در پایگاههای علمی تا پایان فروردین ۹۹ (98/12/13)
- برنامه وزارت علوم برای جذب امریه فارغ التحصیلان ارشد و دکتری (98/12/10)
- تمامی آزمونهای بینالمللی در ایران تا فروردین ماه به تعویق افتاد (98/12/8)
- آغاز ثبت نام در فراخوان جذب هیات علمی دانشگاه آزاد (98/12/5)
- کنکور دکتری ۹۹ به تعویق افتاد/ برگزاری آزمون در ۲۸ فروردین (98/12/4)
- اعلام زمان توزیع کارت کنکور دکتری/ آزمون ۹ اسفند برگزار می شود (98/11/27)
- هزینه جدید ثبتنام آزمونهای سال ۹۹ اعلام شد (98/11/27)
- آغاز فراخوان جذب هیئت علمی دانشگاه ها (98/11/24)
- جزئیات تبدیل شیوه تحصیل دانشجویان مقطع ارشد دانشگاه آزاد به «آموزش محور» (98/11/20)
- مجوز استخدام ۲ هزار عضو هیئت علمی جدید صادر شد (98/11/19)
- اخراج ۱۶درصد از اعضای هیات علمی درسال جاری/عمده تخلف غیبت غیرموجه (98/11/16)
- دسترسی رایگان به مقالات مرکز منطقهای اطلاع رسانی علوم و فناوری در دهه فجر (98/11/14)
- آغاز ثبت نام مجدد کنکور ارشد از دوشنبه/ برگزاری آزمون در فروردین (98/11/12)
- ۳ مکانیزم دانشگاه آزاد برای مقابله با تقلب علمی (98/11/2)
- آغاز فراخوان جذب هیات علمی وزارت علوم از ۲۲ بهمن (98/11/1)
- دومین همایش «گام دوم انقلاب» با مشارکت ۴۰ دانشگاه برگزار می شود
- تمدید مهلت ارسال مقالات به هفتمین کنگره سالانه بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری
- برگزاری دومین کنفرانس بین المللی چالش ها و راهکارهای نوین در مهندسی صنایع و مدیریت و حسابداری
- برگزاری هفتمین دوره کنگره سالانه بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری
- اولین کنگره ملی دانشگاه و کووید – ۱۹ برگزار می شود
- چهارمین همایش علمی بینالمللی اربعین برگزار میشود
- انتشار فراخوان دریافت مقاله در حوزه" هنر مدیریت سبز"
- نخستین همایش علمی ـ پژوهشی بینالمللی تمدن اسلامی قرآن بنیان برگزار میشود
- بیانیه پایانی هفدهمین کنفرانس بین المللی انجمن رمز ایران
- تمدید مهلت ارسال مقالات کنفرانس ملی معماری، عمران، شهرسازی و افق های هنر اسلامی،ISC
- برگزاری هشتمین کنفرانس ملی سوخت و احتراق ایران بصورت مجازی
- برگزاری پنجمین دوره کنگره بین المللی توسعه کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری ایران
- برگزاری کنفرانس ملی معماری، عمران، شهرسازی و افق های هنر اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب توسط دانشگاه هنر اسلامی تبریز
- برگزاری بیستمین همایش ملی مهندسی سطح به ميزباني دانشگاه صنعتی اصفهان
- هفتمین همایش ملی مدیران فناوری اطلاعات برگزار شد
- برگزاری هفدهمین کنفرانس بینالمللی انجمن رمز ایران
- کنفرانس بینالمللی انجمن مهندسان مکانیک ایران برگزار میشود
- بیست و پنجمین کنفرانس بینالمللی کامپیوتر برگزار شد
- برگزاری کنفرانس سالانه انرژی پاک در کرمان
- برگزاری نهمین کنفرانس بینالمللی آکوستیک و ارتعاشات ایران
- فراخوان پنجمین کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم و مهندسی و دومین کنگره بین المللی عمران، معماری و شهرسازی آسیا
- برگزاری اولین کنفرانس ملی آموزش ترکیبی توسط دانشگاه پیام نور
- سمینار سواد رسانهای و اطلاعاتی در دانشگاه تهران برگزار میشود
- دانشگاه شریف؛ میزبان نهمین کنفرانس شبکههای هوشمند انرژی
- برگزاری کنفرانس علمی «فرماندهی و کنترل ایران» در دانشگاه امیرکبیر
- برگزاری اولین همایش بینالمللی رئولوژی ایران/آخرین مهلت ارسال مقاله
- برگزاری ششمین کنگره سالانه عمران، معماری و توسعه شهری در محل دانشگاه علم و صنعت ایران
- برگزاری اولین کنگره علمی تخصصی در زمینه بیماریهای نوروماسکولار
- آخرین تمدید مهلت ارسال مقالات چهارمین کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم و مهندسی و کنگره بین المللی عمران، معماری و شهرسازی آسیا
- برگزاری ششمین کنفرانس ملی پیشرفتهای ابررسانایی و مغناطیس
- برگزاری هشتمین کنفرانس مهندسی معدن ایران در دانشگاه بیرجند
- برگزاری چهارمین کنگره بین المللی توسعه کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری ایران
- برگزاری همایش بینالمللی نشانهشناسی مسایل و کنشهای اجتماعی
- کنفرانس بینالمللی پژوهش در آموزش در اسپانیا برگزار میشود
- سمپوزیوم بینالمللی آموزش و روانشناسی در ژاپن برگزار میشود
- برگزاری کنفرانس بینالمللی نوآوری در علوم اجتماعی و علوم انسانی در چین
- ارسال ۲۰۵ مقاله علمی به کنفرانس یادگیری و یاددهی الکترونیکی
- برگزاری نهمین کنفرانس فیزیک ذرات و میدانها
- سمپوزیوم بینالمللی تقویت صلح از طریق آموزش برگزار میشود
- کنفرانس بینالمللی علوم اجتماعی در مالزی برگزار میشود
- برگزاری سمینار چشمانداز فضای مجازی: راهنمای روندها، الگوها و توسعههای 2019
- کنفرانس آموزش موبایل و فناوریهای یادگیری در سنگاپور برگزارمیشود
- کنفرانس بینالمللی تحقیقات اقتصادی در ملبورن برگزار میشود
- کنفرانس بینالمللی تعلیم، آموزش و تحصیلات در آلمان برگزار میشود
- کنفرانس بینالمللی فناوری، آموزش و توسعه در اسپانیا برگزار میشود
- برگزاری کنفرانس بینالمللی چندرشتهای علوم اجتماعی در سیدنی
- کنفرانس بینالمللی مدیریت منابع انسانی در لندن برگزار میشود
- برگزاری کنفرانس بینالمللی آینده آموزش و پرورش در جمهوری چک
- برگزاری کنفرانس سالانه آموزش و توسعه در تایلند
- دهمین جشنواره علوم انسانی فارابی آغاز به کار کرد
- The Eleventh International Conference on the Constructed Environment
- 5th International Conference on Banking, Insurance and Business Management
- The GLOCAL Conference on Asian Linguistic Anthropology 2021
- 22nd International Conference on Social Sciences
- The Environment A Global Inclusive Interdisciplinary Conference
- The Art of Being Inhuman in the Times of Covid-19 Pandemic
- Fifteenth International Conference on Design Principles and Practices
- Seventeenth International Conference on Technology, Knowledge, and Society
- Twenty-first International Conference on Knowledge, Culture, and Change in Organizations
- The 5th Symposium on Damage Mechanism in Materials and Structures
- 15th Annual International Technology, Education and Development Conference
- International Conference on Electrical, Control and Instrumentation Engineering
- CONFERENCE 2020: RAPID CITIES - RESPONSIVE ARCHITECTURES
- SCOPUS indexed - International Conference on Petroleum, Renewable Energy...
- 11th IEEE International Conference on Computing Communication
- Twenty Ninth World Business Congress
- DUBAI 2020: RAPID CITIES – RESPONSIVE ARCHITECTURES
- 8th International Conference on Sustainable Development
- Eleventh International Conference on the Image
- LISD - International World Research Congress on Health Sciences
- 2020 Singapore Conference on Applied Psychology
- Thirteenth Global Studies Conference
- 2nd International Symposium of Design for Living with Water
- Intelligent Systems Conference (IntelliSys) 2020
- Eleventh International Conference on Sport and Society
- Twelfth International Conference on Climate Change: Impacts and Responses
- 2020 Interdisciplinary Conference on STEAM Education
- 10th International Social Sciences and Business Research Conference
- ICEAI 2020 Construct a Low Carbon Society
- ICEAI 2020 Construct a Low Carbon Society
- IEEE International Conference on Informatics, IoT, and Enabling Technologies
- 7th International Conference on Gender and Women's Studies 2020
- International Conference on Arts and Cultures
- 5th Annual International Conference on Spirituality and Psychology 2020
- VII. International Architectural Design Conference
- 15th Annual Education and Development Conference
- IV. International Conference on Ecology, Ecosystems and Climate Change
- 14th Annual International Technology, Education and Development Conference
- The (Annual) Conference on Mediterranean and European Linguistic Anthropology 2020
- Computing Conference 2020 - Call for Papers
- 6th INTERNATIONAL CONGRESS ON VISUAL CULTURE
- International conference in HISTORIC CANTERBURY
- 5th Annual International Conference on Spirituality and Psychology 2020
- BEYOND 2020 - World Sustainable Built Environment conference
- 53rd International Business Research Conference
- Malaysia International Congress on Tropical Medicine
- 14th MBAcademy International Business Conference
- 6th International Conference on Masjid, Zakat, and Waqf
- 2019 SUMMER GLOBAL NURSING SYMPOSIUM
- 52nd International Business Research Conference
- THE CITY AND COMPLEXITY - LIFE, DESIGN AND COMMERCE IN THE BUILT ENVIRONMENT
- Eighteenth International Conference on New Directions in the Humanities
- 4th International Conference on Medicine and Natural Sciences
- Migrations 3rd Global Interdisciplinary Conference
- Antibody Engineering and Therapeutics Europe conference
- 22nd International Water Technology Conference
- 12th Annual Strangers in New Homelands Conference
- International Conference On Innovation and Technopreneurship
- International Conference on Engineering, Science, and Industrial Applications
- International Conference on Business, Big Data, and Decision Sciences
- 8th International Congress on Education and Learning
- 5th International Conference on Global Public Health 2019
- VI th International Eurasian Educational Research Congress
- International Congress on Arts and Cultures
- 9th INTERNATIONAL CONGRESS ON TECHNOLOGY, SCIENCE AND SOCIETY
- 13th International Conference on Social Science and Humanities
- The (Annual) Conference on Asian Linguistic Anthropology 2020
- 7th Asian Conference of Coordination Chemistry
- Culture in Urban Space: Urban Form, Cultural Landscapes, Life in the City
- Foodways and Identity: Conference on Food and Drink Traditions
- 2019 Asia-Pacific Conference on Economics and Finance
- The Singapore Learning Design and Technology Conference 2019
- International Congress of the Royal College of Psychiatrists - Psychiatry: Inspiring Minds
- 13th International RAIS Conference on Social Sciences and Humanities
- International Conference on Water, Informatics, Sustainability, and Environment
- Fifteenth International Conference on the Arts in Society
- 13th annual Technology, Education and Development Conference
- 2nd Global Conference: Spirituality And... Culture
- Ninth International Conference on Religion and Spirituality in Society
- The Annual Conference on Mediterranean Linguistic Anthropology 2019
- چگونه يك مقاله علمي بنويسيم؟ ( قسمت اول )
- فرصت طلایی اخذ پذیرش از معتبرترین دانشگاه دولتی ایتالیا در مقاطع ارشد و دکتری
- راهنمای مقاله نویسی
- کد doi چیست؟
- نمایه DOAJ (Directory of Open Access Journals) چیست؟
- JCR یا Journal Citation Reports چیست؟
- فصل 3: روش تحقیق
- فصل دو تحقیق : بررسی منابع
- اجزاء فصل 1 تحقیق
- چگونه بيان مساله بنويسيم
- معرفی پایگاه اطلاعاتی ScienceDirect
- معرفی پایگاه اطلاعاتی SpringerLink
- معرفی پایگاه مجلات تخصصی نور (noormags)
- معرفی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC )
- معرفی پورتال جامع علوم انسانی
- معرفی بانک اطلاعات نشریات کشور - مگ ایران
- معرفی پایگاه اطلاعاتی SID
- معرفی پایگاه اطلاعاتی SCOPUS
- مسیرهای انجام تحقیق
- انواع دیدمان (نگرش علمی به چیزی که مساله را برای ما روشن می کند)
- روشهای کشف حقیقت یا انواع استدلال
- ویژگی های یک تحقیق علمی
- تقسیم بندی تحقیق از نظر انواع
- تقسیم بندی تحقیق از نظر هدف
- معرفی سرویس ذخیره سازی ابری Google Drive
- نظريه، انواع نظريه و نقش آن در تحقيق
- مقیاس های اندازه گیری متغیرها
- متغير، انواع آن و روابط بين متغيرها در يك تحقيق
- نگاهی بر چارچوب نظری تحقيق
- ابزارهاي گردآوري اطلاعات : پرسشنامه و مصاحبه
- چرا مغز در اوج فعالیت منفجر نمیشود؟
- افزایش اعتماد به نفس با اسکن امواج مغزی
- تاثیر جایگاه اجتماعی بر سیستم ایمنی بدن
- حتی فیزیکدانان هم از ریاضی فراریاند!
- استقبال ناسا از نظرات و پیشنهادات جدید و متفاوت
- برجام مخفف چیست؟
- کل اینترنت در چند صفحه جای میگیرد؟
- شناسایی ناحیه آخ در مغز
- حیواناتی که سرطان را تشخیص میدهند
- دوستی انسان و رایانه در آینده نزدیک
- خواندنیهای شگفت انگیز درباره طلا
- خوابیدن بیش از ۸ ساعت خطرناک است!
- سگها دروغ را میفهمند
- بزرگترین پروژه کشف حیات فرازمینی آغاز شد
- «دکتر گوگل» از راه رسید
- کشف حیات میکروبی در اعماق زمین
- چرا بیشتر مورچهها چپدست هستند؟
- میزان وفاداری را با طول انگشتان بسنجید!
- آخ گفتن میتواند درد را کاهش دهد
- عنکبوتها هم شمارش کردن بلدند!
- کیمیاگری در یک تریلیونم ثانیه!
- 13 پیشبینی علمی سال 2015
- ساخت ابزار انقلابی برای کاهش فشار خون بالا
- شناسایی تأثیر آبوهوا بر زبان و صدای انسان
- تأثیر یادگیری زبان دوم در تقویت قدرت مغز
- اسپریها جایگزین قرصهای خواب آور میشوند
- مغز چگونه ترس را شناسایی میکند؟
- پاکسازی حافظه از خاطرات ترسناک با زردچوبه
- ابزاری آنلاین برای حل مسائل و معادلات ریاضی و جبر با راهحل
- گیاهانی که بدون مغز هوشمند عمل میکنند
- آدرس و تلفن واحدها و مراکز دانشگاه آزاد اسلامی
- لیست دانشگاههای غیرانتفاعی
- لیست دانشگاههای علوم پزشکی
- لیست پژوهشکده ها و مراکز تحقیقاتی
- لیست وزارتخانه ها ، سازمان ها ، شرکت ها و مراکز دولتی
- لیست دانشگاههای سراسری
- لیست دانشگاههای مجازی
- لیست واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی
- لیست دانشگاههای علمی کاربردی
- لیست دانشگاههای پیام نور
- لیست انجمن های علمی ایران
- لیست سازمانهای جهانی