بررسی آسیب شناسی نظام ارتقای اعضای هیات علمی دانشگاهها (1401/3/4)
بررسی آسیب شناسی نظام ارتقای اعضای هیات علمی دانشگاهها
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی با آسیب شناسی نظام ارتقای اعضای هیئت علمی، بسته پیشنهادی به منظور اصلاح و بازنگری آیین نامه ارتقای اعضای هیئت علمی ارائه داد.
به گزارش خبرنگار مهر، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارشی به بررسی و آسیب شناسی نظام ارتقای اعضای هیئت علمی پرداخته و بسته پیشنهادی به منظور اصلاح و بازنگری آیین نامه ارتقای اعضای هیئت علمی ارائه داده است.
در مقدمه این بررسی به موضوع نظام ارتقای مرتبه اعضای هیئت علمی پرداخته شده و از آن به عنوان یکی از ابزارهای اصلی سیاستگذاری در نظام آموزش عالی نقش ویژه ای در جهت دهی به عملکرد اعضای هیئت علمی اشاره شده است.
اهمیت آیین نامه ارتقا از این جهت است که با ایجاد تغییر در رویکرد یا مواد و بندهای آن می توان تغییرات قابل توجهی در عملکرد اعضای هیئت علمی مشاهده کرد و در صورت منطبق بودن آن با نیازها و اولویت های کشور، می توان شاهد بود که عملکرد اعضای هیئت علمی و حتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی در این راستا قرار گیرد.
آیین نامه ارتقا چهار مرتبه به طور کامل توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی مورد بازنگری قرار گرفته و در برخی موارد نیز جزئیاتی از آن دستخوش تغییرات شده است.
از سوی دیگر با توجه به وضعیت موجود کشور و شرایط ویژه کنونی (وجود معضلات و مسائل مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی در کشور، پیشرفت های چشمگیر علمی و فناوری در حوزه های مختلف؛ غلبه رویکرد اقتصاد مبتنی بر دانش، تحریم های اقتصادی، نامگذاری سال ۱۴۰۱ با عنوان سال تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین) نیاز است تا دانشگاه های کشور و اعضای هیئت علمی به عنوان رکن اساسی آن، هرچه بیشتر در خدمت نیازها و اولویت ها باشند.
اما بررسی ها نشان می دهد با وجود اصلاح چندین باره آیین نامه ارتقا، همچنان تمرکز اعضای هیئت علمی بر تولید و انتشار مقالات علمی قرار دارد. بدین منظور پیشنهادهایی در قالب بسته سیاستی به منظور اصلاح و بازنگری نظام ارتقا و پیشنهادهای اصلاحی مربوط به آیین نامه ارتقا جهت کارآمدسازی فعالیت های اعضای هیئت علمی، دانشجویان تحصیلات تکمیلی و دانشگاهها ارائه شده است.
ملاحظات و الزامات مربوط به عناصر نظام ارتقای اعضای هیئت علمی
نظام ارتقای اعضای هیئت علمی شامل عناصر متعددی است، بنابراین تنها اصلاح و بازنگری آیین نامه ارتقا نمی تواند آنچنان که باید موجب کارآمدسازی دانشگاهها و نظام آموزش عالی در راستای پاسخ به نیازها و اولویت های جامعه باشد.
علاوه بر آیین نامه شایسته است که سایر عناصر این نظام نیز حول محور کارآمدسازی مورد بازنگری قرار گیرند تا با توجه به هدف تعیین شده، نظامی یکپارچه تشکیل شود تا اکوسیستم/ زیستبوم مربوط به نظام ارتقای اعضای هیئت علمی شکل گیرد. اقدامات زیر جهت شکل گیری نظام ارتقا متناسب با زیستبوم آموزش عالی کشور و سایر زیستبوم های مرتبط ضروری است:
الف) مشخص کردن مأموریتهای دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی: با توجه به وجود دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی متعدد اعم از دولتی و غیردولتی، سازمانی و مؤسسات پژوهشی متنوع در نظام آموزش عالی و تحقیقاتی و همپوشانی های قابل توجه آنها، نیاز به یک بازآرایی در اهداف و مأموریت ها با توجه به سیاست های آمایش آموزش عالی وجود دارد.
ب) در نظر گرفتن تنوع دانشگاهها، دانشکده ها، مؤسسات پژوهشی و گروه ها از نظر مأموریت، نوع آموزش و پژوهش و خروجی ها: آیین نامه ارتقای اعضای هیئت علمی برای تمامی اعضای هیئت علمی در دانشگاهها و مؤسسات مختلف آموزشی و پژوهشی یکسان است، در حالیکه هر یک از مؤسسات فوق دارای مأموریت هایی هستند که متفاوت از دیگری است.
از سوی دیگر شیوه آموزش، پژوهش و خروجی ها در سطوح مختلف می تواند متفاوت از سایر گروه ها، دانشکده ها، مؤسسات پژوهشی یا حتی دانشگاهها باشد. تفاوت عملکرد و خروجی دانشگاه ها و مأموریت های متنوع دانشگاه ها و مراکز مثالی روشن در این زمینه است.
ج) شناسایی نیازها و تقاضاهای جامعه و صنعت و ظرفیت دانشگاهها: از اقدامات مورد نیاز قبل از اصلاح و بازنگری آیین نامه ارتقا، شناسایی نیازها و تقاضای جامعه و صنعت که از سوی دانشگاهها (از طریق تربیت نیروی انسانی یا انجام پژوهش) قابل انجام بوده و آگاهی مراکز صنعتی، خدماتی و کشاورزی از ظرفیت ها و توانمندی های دانشگاه ها در رفع نیازهای آنان است.
د) طراحی و تقویت سازوکار پیوند نیازها و تقاضاهای جامعه و صنعت با آموزش و پژوهش دانشگاهی: در صورتی که سازوکاری برای پیوند فعالیت های دانشگاهی با نیازها، اولویت ها و تقاضاهای بخشهای مختلف جامعه صورت نگیرد، در عمل نتایج مثبتی از فعالیت اعضای هیئت علمی را نمی توان توقع داشت. طراحی اقدامی جهت پیوند میان نیازها اقدام اولیه و اساسی است.
در این زمینه در سامانه های متنوعی همچون «ساتع»، «ساعت»، «توانیران» و «نان» طراحی شده است، به جز سامانه «نان» که به تازگی راه اندازی شده، سایر سامانه ها آنگونه که باید موفق نبوده اند، دلایل این عدم توفیق را می توان در نوع تأمین مالی دانشگاهها (به خصوص دانشگاه های دولتی)، عدم اطلاع کافی و دقیق جامعه (صنعت، خدمات، کشاورزی) و پژوهشگران از کارکردها و مزایای این سامانه ها و تعدد آنها که موجب سردرگمی کنشگران این حوزه می شود، برشمرد. بنابراین نیاز به تقویت این سازوکار احساس می شود.
اما در حوزه آموزش، اغلب آموزش های دانشگاهی بدون در نظر گرفتن نیازهای جامعه و صنعت طراحی و ارائه می شوند، بنابراین ایجاد سازوکاری برای آگاهی از نیازهای دانشی و مهارتی که آنها از فارغ التحصیلان دانشگاهها انتظار دارند، ضروری به نظر می رسد.
هـ) تحول در نظام تأمین مالی و تخصیص هزینه های پژوهشی: با توجه به تأمین مالی منابع آموزش عالی کشور از دو منبع اصلی بودجه عمومی دولت (برای دانشگاه های دولتی) و شهریه های دانشجویی (اغلب برای دانشگاه های غیردولتی)، سهم اندکی را می توان به فعالیت های دانشگاهی در زمینه پژوهش قائل شد.
ادامه وضعیت کنونی که در آن نقش خاصی برای اعضای هیئت علمی در تأمین مالی تعریف نشده نمی تواند منجر به کارآمدی بیشتر آنان شود. کاهش حمایت های مالی مستقیم دولت و وابستگی بیشتر دانشگاهها به سایر منابع مالی از طریق نقش آفرینی در حل مسائل و رفع نیازهای بخشهای مختلف یکی از این راهکارهاست.
به گونه ای که بخش قابل توجهی از بودجه دانشگاهها در اختیار سایر دستگاهها و بخشها (صنعت، خدمات و کشاورزی) باشد و دانشگاه از طریق تربیت نیروی متخصص یا انجام پروژه های این بخشها منابع مالی خود را تأمین کند.
از سوی دیگر اعطای وام های تحصیلی بلندمدت به دانشجویان به جای پرداخت هزینه سرانه دانشجو به دانشگاهها می تواند راهکار دیگری باشد که منجر به افزایش رقابت از طریق ارتقای کیفیت به منظور جذب دانشجو و دستیابی به منابع مالی شود.
و) شکل گیری نظام ارزیابی، اعتبارسنجی و تضمین کیفیت آموزش عالی: معیار و چگونگی ارزیابی اعضای هیئت علمی به عنوان عنصری اساسی در نظام دانشگاهی باید در قالب و چارچوب نظام ارزیابی و اعتبارسنجی کلان آموزش عالی کشور قرار گیرد تا همسویی آن با اهداف کلان این حوزه به هنگام تدوین معیارها و فرایندها مدنظر قرار گرفته شود.
ز) تعریف جایگاه های مرتبط با مرتبه های علمی: مرتبه های استادی، دانشیاری یا استادیاری هرکدام یک مرتبه علمی در نظام دانشگاهی محسوب می شوند و این مرتبه ها دارای شأن و اعتبار اجتماعی و فرهنگی نیز هستند. شایسته است که ویژگی های این جایگاه ها مشخص شود تا متناسب ترین افراد در آن قرار گیرند.
ح) محدودتر کردن جایگاه های استادی و دانشیاری: براساس آخرین آمار منتشر شده از سوی مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی در سال تحصیلی ۱۳۹۹ – ۱۴۰۰ تعداد اعضای هیئت علمی شاغل تمام وقت در دانشگاه های مختلف کشور ۸۶ هزار و ۸۸۹ نفر است که از این تعداد حدود ۵۰ درصد معادل ۴۴ هزار و ۳۷ نفر در جایگاه استادیاری قرار دارند.
با در نظر گرفتن وضعیت موجود نظام ارتقا، بخش اعظم این افراد قصد ارتقا به مرتبه های علمی بالاتر را دارند، چراکه سازوکار موجود هیچگونه محدودیتی را از این نظر وضع نکرده است.
مطالعات تطبیقی در این خصوص نشان می دهد کرسی های مرتبه های علمی به ویژه در مرتبه استادی بسیار محدود بوده و تنها افراد معدودی که ویژگی های منحصربه فردی داشته باشند، در آن جایگاه قرار می گیرند. از این رو به منظور پیشگیری از برعکس شدن هرم اعضای هیئت علمی پیشنهاد می شود محدودیت هایی در این زمینه ایجاد شود.
ط) تعیین ملاک ها و معیارهای متناسب برای جذب اعضای هیئت علمی: همسویی قوانین و آیین نامه ها در یک حوزه می تواند منجر به مشخص شدن بیشتر اهداف و مأموریت ها شود. معیارهای مورد استفاده در مراحل جذب و ارتقای اعضای هیئت علمی با توجه به عملکرد مورد انتظار از اعضای هیئت علمی باید متناسب سازی شود.
بنابراین علاوه بر آییننامه ارتقا، در جهت کارآمدتر شدن این نظام بهتر است تا معیارهای مورد استفاده برای جذب اعضای هیئت علمی نیز تغییر یابد.
ی) اصلاح آیین نامه ترفیع متناسب با آیین نامه ارتقا: همراستایی آیین نامه های ترفیع و ارتقای مرتبه علمی نیز از دیگر مواردی است که باید در نظر گرفته شود. هردو آیین نامه با هدف ارزیابی اعضای هیئت علمی تدوین و تصویب می شوند و نتیجه آن نیز می تواند منجر به بهرهمندی عضو هیئت علمی از مزایای مادی و معنوی آن شود.
به منظور یکپارچه سازی ارزیابی و دستیابی به اهدافی مانند مسئله محوری در فعالیت های دانشگاهی، آیین نامه ترفیع دانشگاهها نیز همسو با آیین نامه ارتقا باید مورد بازنگری قرار گرفته و با آن همسو شود. همچنین با توجه به تدوین آیین نامه ترفیع توسط دانشگاهها، این امکان وجود دارد تا دانشگاهها با توجه به مأموریتها، نیازها و اولویتهای خود آن را دستخوش تغییراتی کنند.
پیشنهادهای مرکز پژوهش های مجلس در بررسی نظام ارتقای اعضای هیئت علمی
پیشنهادهای اصلاح آیین نامه ارتقای اعضای هیئت علمی:
مهمترین مواد اصلاحی آیین نامه ارتقا به تفکیک مواد چهارگانه ماده (۱) فرهنگی، تربیتی و اجتماعی؛ ماده (۲) آموزشی؛ ماده (۳) پژوهشی، فناوری و ماده (۴) علمی - اجرایی:
ماده (۱): ادغام ماده (۱) در مواد (۲) و (۳) آیین نامه و تغییر شیوه ارزیابی فعالیتهای مرتبط با این ماده.
* ماده ۱ شامل فعالیت های فرهنگی، تربیتی و اجتماعی است. پیشنهاد می شود این ماده در مواد (۲) فعالیت های آموزشی و (۳) فعالیت های پژوهشی، فناوری ادغام شود، ولی کسب حداقل امتیاز از بندهای مربوط به این فعالیت ها همچنان الزامی باشد.
ماده (۲): توجه ویژه به ارزیابی کیفیت آموزش مجاز
* ماده ۲ شامل فعالیت های آموزشی است و وزن فعالیت های آموزشی در مقایسه با فعالیت های پژوهشی تنزل یافته است.
معیارهای پیشنهادی برای آموزش: ۱) توجه ویژه به ارزیابی کیفیت آموزش مجازی؛ ۲) افزایش تنوع منابع ارزیابی کننده کیفیت آموزشی؛ ۳) در نظر گرفتن فعالیت هایی که ماهیت آموزشی دارند؛ ۴) توجه به کارآمدی فعالیت های آموزشی از طریق افزودن معیارهای مسئله محور؛ ۵) توجه به مؤلفه مهارت آموزی در آموزش های دانشگاهی.
ماده (۳): تعریف «حداکثر امتیاز در موضوع» برای بند یک مقالات علمی - پژوهشی و جدا کردن فعالیت های فناورانه و کاربردمحور از موضوع ماده (۳) و تعریف «حداقل امتیاز در موضوع» برای آن.
* ماده ۳ شامل فعالیت های پژوهشی فناوری است. به منظور بهبود وضعیت موجود و کارآمدی بیشتر آیین نامه در سوق دادن اعضای هیئت علمی به مشارکت در حل مسائل و رفع نیازهای جامعه موارد زیر پیشنهاد می شود:
۱) تعریف «حداکثر امتیاز در موضوع» برای بند یک مقالات علمی - پژوهشی؛ ۲) تأکید بر بررسی میزان اثرگذاری فعالیت ها در فرایند ارزیابی؛ ۳) جدا کردن فعالیت های فناورانه و کاربردمحور از ماده ۳؛ ۴) تعریف خروجی های مرتبط با سیاستگذاری و قانونگذاری.
ماده (۴): توجه به مقوله عمومی سازی علم در جامعه.
با توجه به سطح ورود نهادهای مختلف به آیین نامه ارتقای اعضای هیئت علمی موارد پیشنهادی اصلاحی مربوط در سه سطح قابل ارائه است:
الف) متن پیشنهادی به شورای عالی انقلاب فرهنگی
در راستای اصلاح آیین نامه ارتقاء، موارد زیر به شورای عالی انقلاب فرهنگی پیشنهاد می شود:
ماده (۱) فعالیت های فرهنگی، تربیتی و اجتماعی
- ادغام ماده (۱) در مواد (۲) و (۳) بر این اساس پیشنهاد می شود ماده فرهنگی، تربیتی و اجتماعی در مواد آموزشی و پژوهشی، فناوری با حفظ «کسب حداقل امتیاز» از این فعالیت ها ادغام شود. همچنین پیشنهاد می شود تمرکز فعالیتها بر ارزیابی اثرات فعالیت های اعضای هیئت علمی باشد.
- استفاده از معیارهای مربوط به شاگردپروری: پیشنهاد می شود در قالب فرمهای ارزیابی که توسط دانشجویان و فارغ التحصیلان فرد متقاضی ارتقا تکمیل می شود، معیارهایی مانند اختصاص زمان کافی در کلاس و خارج از آن، در دسترس بودن، تعامل و ارتباط در فرایندهای آموزشی و پژوهشی، شناسایی و کمک به پرورش استعداد دانشجویان مورد بررسی قرار گیرد.
ماده (۲) فعالیت های آموزشی
- کیفیت آموزش (مجازی): پیشنهاد می شود با توجه به گسترش آموزش مجازی در دوره همه گیری کرونا، معیارهای مشخصی به منظور ارزیابی کیفیت آموزش مجازی توسط اعضای هیئت علمی طراحی و در بند مربوط به کیفیت آموزش و فرمهای ارزیابی دانشجویان اضافه شود. این معیارها می تواند شامل تهیه محتوای آموزش مجازی، استفاده از منابع به روز، نحوه ارزیابی، توانایی استفاده از ابزارهای مختلف در بستر آموزش مجازی و معیارهایی مانند این باشد.
- افزایش تنوع منابع ارزیابی کننده کیفیت آموزشی: پیشنهاد می شود به منظور ارتقای اعتبار ارزیابی کیفیت آموزشی، علاوه بر دانشجویان، فارغ التحصیلان بخصوص فارغ التحصیلان ممتاز و همتایان اعضای هیئت علمی نیز کیفیت آموزشی وی را مورد ارزیابی قرار دهند.
- اضافه کردن سایر معیارهای مرتبط با فعالیت های آموزشی: پیشنهاد می شود به منظور متنوع تر شدن فعالیت های این ماده، آن دسته از فعالیت هایی که ماهیت آنها مربوط به فعالیت های آموزشی است، اما در این ماده جای ندارند در قالب بندهایی به این ماده افزوده شود، مانند: «راهنمایی و مشاوره پایان نامه/ رساله»، «تولیدات علمی در زمینه آموزش»، «شهرت و اعتبار آموزشی»، «اثرگذاری آموزشی»، «نوآوری در آموزش و تدریس» و «اصلاح برنامه های درسی دانشگاهی».
- توجه به مسئله محوری در فعالیت های آموزشی: پیشنهاد می شود به منظور کارآمدسازی بیشتر فعالیت های آموزشی در راستای رفع مسائل، نیازها و اولویت های جامعه معیارهای زیر به ماده آموزشی افزوده شود: نوآوری در روش های تدریس به منظور آماده کردن دانشجویان جهت مواجهه با مسائل و نیازهای روز حوزه تخصصی، تهیه طرح درس با تأکید بر مهارت محوری و کاربردی سازی آموزش های دانشگاهی، کمک به تدوین سیاستها و برنامه های آموزشی که در جهت حل مسائل کشور تدوین می شود.
- توجه به مؤلفه مهارت آموزی در آموزش های دانشگاهی: پیشنهاد می شود به منظور پاسخ به نیازهای بازار کار و افزایش توانایی های فارغ التحصیلان دانشگاهی معیار مربوط به آموزش های مهارتی نیز گنجانده شود. در این زمینه یکی از شیوه ها همچنان استفاده از ظرفیت دانشجویان و فارغ التحصیلان است.
ماده (۳) فعالیت های پژوهشی، فناوری
- تعریف «حداکثر امتیاز در موضوع» برای بند «یک مقالات علمی - پژوهشی: پیشنهاد می شود نیمی از حداقل امتیاز لازم ماده (۳) به عنوان سقف امتیازات این بند قرار داده شود تا فضای پرداختن به سایر فعالیتها نیز فراهم شود.
- تأکید بر «اثرگذاری فعالیت ها»: پیشنهاد می شود به منظور ارتقای اثرگذاری فعالیت های پژوهشی فرد در جامعه، معیارهایی از قبیل: اثرگذاری علمی از طریق بررسی میزان استنادات، تبدیل شدن تألیفات متقاضی به عنوان مرجع و منبع درسی در دانشگاهها، مورد استناد واقع شدن جهت اتخاذ تصمیمات در نهادهای سیاستگذار و تصمیمگیر و مورد استفاده قرار گرفتن توسط بخشهای مختلف صنعت، خدمات و کشاورزی در بهبود روشها، افزایش تولید و... به این ماده اضافه شود.
- جدا کردن فعالیت های فناورانه و کاربردمحور از ماده (۳): پیشنهاد می شود فعالیت هایی نظیر «تولید دانش فنی»، «اختراع و اکتشاف»، «طرح های خلاقانه و نوآورانه در قالب اختراع ثبت شده» و مانند اینها در قالب ماده جدیدی (ماده (۴) به آیین نامه اضافه شود.
بنابراین عنوان ماده (۳) به «فعالیت های پژوهشی» تغییر یابد و ماده (۴) نیز با عنوان «فعالیت های فناورانه و کاربردمحور» با معیارهای فوق به آیین نامه اضافه شود.
- تعیین حداقل امتیاز برای بندهای ۸ و ۹: در صورت عدم ایجاد ماده جدید (ماده ۴) با موضوع فعالیت های فناورانه و کاربردمحور، نیاز است تا برای بندهای ۸ و ۹ ماده (۳) به صورت تفکیک شده از بند یک حداقل امتیاز قرار داده شود.
ماده (۴) فعالیت های علمی - اجرایی
- متناسب سازی امتیازات با فعالیت ها: پیشنهاد می شود به منظور ایجاد انگیزه بیشتر در اعضای هیئت علمی، امتیازهای بندهای ۱۱ تا ۱۸ این ماده مورد بازنگری قرار گرفته و متناسب با فعالیت های مورد انتظار افزایش یابند.
- اضافه کردن بندی در رابطه با عمومی سازی علم در جامعه: پیشنهاد می شود به منظور گسترش هرچه بیشتر علم در جامعه، با در نظر گرفتن فعالیت هایی مانند سخنرانی برای عموم مردم، تهیه یادداشت برای رسانه ها، حضور در رسانه در حوزه تخصصی، بندی به این ماده اضافه شود.
ب) متن پیش نویس طرح برای ارائه به مجلس شورای اسلامی
یکی از مواد قانونی که درخصوص آیین نامه ارتقای اعضای هیئت علمی (در رابطه با فعالیت های پژوهشی، فناوری) از سوی مجلس شورای اسلامی وضع شده، مربوط به بند «ج» ماده (۱۲) قانون «حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی» است.
می توان پیشنهاد اصلاح این بند را با رعایت نکاتی از جمله «ماهیت آموزشی راهنمایی پایان نامه ها و رساله های دانشجویی برای اعضای هیئت علمی»، «توجه همزمان به اصلاح آیین نامه های مربوط به تحصیلات تکمیلی و آیین نامه ارتقا»، «لزوم توجه به فعالیت های فناورانه»، «رویکرد کاربردمحوری فعالیت های اعضای هیئت علمی» مطرح کرد:
بنابراین پیشنهاد می شود متن زیر جایگزین بند «ج» ماده (۱۲) قانون «حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی» شود:
بند «ج» در صورتی که تولید دانش فنی/ اختراع یا اکتشاف و نیز هر فناوری و نوآوری منجر به تولید و تجاری سازی محصول یا فرایند دارای اولویت و مورد نیاز کشور شده یا به حل یکی از مسائل اساسی کشور منتهی شود، جایگزین امتیازهای پژوهشی و فناوری مندرج در جدول ۶ آیین نامه جاری ارتقای مرتبه اعضای هیئت علمی و جداول مشابه در آیین نامه های بعدی تا سقف امتیارات مکتسبه خواهد شد.
شیوه نامه اجرای این بند توسط وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و شورای عالی حوزه های علمیه ظرف مدت سه ماه از لازم الاجرا شدن این قانون تهیه می شود و به تصویب هیئت وزیران می رسد.
ج) اصلاح آیین نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی
با توجه به نکات مطرح شده فوق، می توان پیشنهادی به منظور اصلاح «آیین نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی» نیز مطرح کرد. در همین زمینه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری می تواند با افزودن تبصرهایی به «ماده (۱۹) آیین نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی (Ph.D) مصوب جلسه ۸۷۱ مورخ ۲۱ بهمن ۱۳۹۴ شورای عالی برنامه ریزی آموزشی» آن را به شرح زیر اصلاح کند:
تبصره «۲»: آن دسته از دانشجویانی که رساله های آنها از طریق تولید دانش فنی/ اختراع، اکتشاف و یا هر فناوری و نوآوری، منجر به تولید و تجاری سازی محصول یا فرایند دارای اولویت و مورد نیاز کشور شده یا به حل یکی از مسائل اساسی کشور منتهی شود (با تأیید مراجع ذیصلاح وزارتخانه)، بدون نیاز به چاپ مقاله علمی - پژوهشی و سایر شروط مربوط به کفایت علمی، مجاز به دفاع از رساله خود هستند.
- تغییر نحوه جذب نخبگان در هیات علمی دانشگاهها بررسی می شود (1401/4/5)
- راهاندازی رشته جرمیابی دیجیتال در دانشگاه تربیت مدرس (1401/4/4)
- توضیح دبیر هیات عالی جذب درباره مصوبه امتیاز تاهل در جذب اساتید (1401/3/29)
- نتایج اولیه کنکور کارشناسی ارشد ۱۴۰۱ اعلام شد (1401/3/29)
- نتایج اولیه آزمون ارشد این هفته اعلام میشود (1401/3/28)
- شرط سنی برای جذب در هیات علمی ۴۵ سال شد (1401/3/25)
- بخشنامه کاهش مدت اقامت تحصیل دانشجویان در کشورهای خارجی لغو شد (1401/3/25)
- تسهیلات خرید مسکن اعضای هیات علمی وزارت علوم افزایش یافت (1401/3/23)
- امتیاز تأهل و داشتن فرزند در جذب اعضای هیات علمی تصویب شد (1401/3/22)
- دلیل تعویق در ثبت نام فراخوان جذب اعضای هیات علمی (1401/3/20)
- برترین دانشگاههای جهان در رشتههای فیزیک و نجوم مشخص شدند (1401/3/16)
- معرفی ۱۰ دانشگاه برتر جهان در رشته مهندسی عمران (1401/3/16)
- جزئیات پذیرش دکتری دانشگاه امیرکبیر اعلام شد (1401/3/6)
- بررسی آسیب شناسی نظام ارتقای اعضای هیات علمی دانشگاهها (1401/3/4)
- برنامه زمانی مصاحبه کنکور دکتری ۱۴۰۱ منتشر شد (1401/3/1)
- حقوق هیات علمی دانشگاه آزاد با دولتی برابر شد (1401/2/31)
- نتایج مرحله دوم پذیرفتهشدگان دکتری اعلام شد (1401/2/29)
- نتایج اولیه دعوت به مصاحبه دکتری دانشگاه آزاد اعلام شد (1401/2/29)
- موافقت بانک مرکزی با وام ۶۰۰ میلیون تومانی تسهیلات خرید یا ساخت مسکن اعضای هیأت علمی (1401/2/27)
- وزارت علوم آیین نامه ارتقای اساتید را بازنگری می کند (1401/2/26)
- شیوه نامه جدید جذب هیات علمی به دانشگاهها ابلاغ شد (1401/2/22)
- آییننامه تشویقی هیات علمی به ۳۲ پایه افزایش یافت (1401/2/20)
- ثبت نام در فراخوان جذب هیات علمی به تعویق افتاد (1401/2/18)
- برترین دانشگاههای دنیا در رشته حسابداری کدامند؟ (1401/2/16)
- ۱۰ دانشگاه برتر جهان در رشته حقوق معرفی شدند (1401/2/15)
- برترین دانشگاههای دنیا در رشته پرستاری (1401/2/15)
- پذیرش بدون آزمون دکتری دانشگاه خواجهنصیر تمدید شد (1401/2/11)
- برترین دانشگاههای جهان در رشته معماری (1401/2/7)
- برترین دانشگاههای جهان در رشته مهندسی مکانیک (1401/2/7)
- جزئیات نحوه برگزاری آزمون جامع دانشگاه آزاد اعلام شد (1401/2/5)
- جزئیات ثبت نام دکتری بدون آزمون دانشگاه شهید بهشتی (1401/2/3)
- آغاز ثبتنام پذیرش دکتری بدون آزمون دانشگاه تهران (1401/2/2)
- شرایط پذیرش بدون آزمون دکتری دانشگاه الزهرا اعلام شد (1401/2/2)
- مهلت ثبت نام پذیرش دکتری بدون آزمون دانشگاه شریف تمدید شد (1401/2/2)
- مهلت پذیرش بدون آزمون دکتری تربیت مدرس تمدید شد (1401/2/2)
- آغاز ثبتنام متقاضیان جذب هیات علمی دانشگاهها از ۱۸ اردیبهشت (1401/1/29)
- نتایج اولیه کنکور دکتری۱۴۰۱ منتشر شد (1401/1/23)
- جزئیات اعطای گرنت فناوری به اعضای هیات علمی (1401/1/23)
- پیگیری طرح حذف سربازی برای پژوهشگران پسادکتری (1401/1/22)
- ثبت نام جذب هیات علمی دانشگاه آزاد آغاز شد (1401/1/15)
- آمادگی کامل دانشگاه ها برای شروع آموزش حضوری از ۱۴ فروردین (1401/1/7)
- مهلت ثبت نام دورههای فراگیر دانشگاه آزاد تمدید شد (1401/1/1)
- آغاز فراخوان جذب هیات علمی دانشگاه آزاد از ۱۵ فروردین (1400/12/27)
- فراخوان جذب اعضای هیأت علمی اردیبهشت ۱۴۰۱ کلید خورد (1400/12/23)
- دانشگاه شریف در مقطع دکتری دانشجوی بدون آزمون می پذیرد (1400/12/21)
- دستورالعمل نحوه انتخاب اعضای هیأت علمی نمونه کشوری ابلاغ شد (1400/12/16)
- کلاس های دانشگاه آزاد از ۱۴ فروردین حضوری می شود (1400/12/11)
- ستاد ملی کرونا کلاسهای دانشگاهها را در تمام مقاطع حضوری کرد (1400/12/7)
- اعلام جزئیات دریافت کارت کنکور دکتری ۱۴۰۱ (1400/11/28)
- حضور فیزیکی اعضای هیات علمی در دانشگاهها الزامی است (1400/11/19)
- حقوق اعضای هیات علمی دانشگاهها همسان می شود (1400/11/17)
- نحوه معافیت از بیمه قراردادهای پژوهشی دانشگاهها (1400/11/10)
- تجارب اساتید دانشگاه از چالشهای آموزش مجازی (1400/11/01)
- دانشگاهها از بهمن ماه حضوری میشوند (1400/10/21)
- بکارگیری متقاضیان جذب هیات علمی قبل از تایید مرکز جذب وزارت علوم ممنوع شد (1400/10/17)
- پاسخ وزارت علوم به ابهامات بخشنامه همسانسازی حقوق اعضای هیات علمی (1400/10/8)
- فرایند ارزیابی مدارک دانشجویان خارج از کشور اعلام شد (1400/10/6)
- تعیین سقف حقوق اعضای هیات علمی و قضات (1400/9/21)
- آغاز ثبت نام در کنکور کارشناسی ارشد ۱۴۰۱ از ۱۶ آذر (1400/9/13)
- جزئیات فراخوان جذب اعضای هیات علمی آبان ۱۴۰۰ اعلام شد (1400/9/12)
- مهلت ثبت نام جذب اعضای هیات علمی دانشگاه ها تمدید شد (1400/9/7)
- جلسات دفاع از پایان نامه و رساله دانشجویان دانشگاه آزاد حضوری شد (1400/8/29)
- آغاز ثبت نام کنکور دکتری سال ۱۴۰۱ از اول آذر (1400/8/22)
- امتحانات پایان ترم دانشگاهها حضوری شد (1400/8/19)
- شرایط اعطای مأموریت آموزشی به اعضای هیات علمی مربی اعلام شد (1400/8/9)
- مشهورترین دانشگاه های جهان در ۲۰۲۱ معرفی شدند (1400/8/7)
- مصوبه جدید هیات عالی جذب درباره تبدیل وضعیت اعضای هیأت علمی (1400/7/27)
- نتایج نهایی آزمون کارشناسی ارشد ۱۴۰۰ اعلام شد (1400/7/27)
- محدودیت انتخاب واحد برای دانشجویان مشروطی لغو شد (1400/7/17)
- برنامهریزی برای افزایش حضور دانشجویان دکتری در فرصتهای مطالعاتی (1400/07/11)
- جزئیات وام های دانشجویی دانشگاه آزاد در سال تحصیلی جدید (1400/07/06)
- ارائه اینترنت رایگان به دانشجویان، طلاب و اساتید دانشگاهها (1400/7/3)
- تاریخ ثبت نام آزمون های کشوری سال ۱۴۰۱ اعلام شد (1400/6/28)
- شرط جذب هیات علمی در دانشگاه های غیرانتفاعی اعلام شد (1400/6/27)
- فراخوان جذب هیات علمی آبان ۱۴۰۰ و اردیبهشت ۱۴۰۱ اعلام شد (1400/6/8)
- نتایج اولیه کنکور کارشناسی ارشد ۱۴۰۰ منتشر شد (1400/6/8)
- نوشتن مقاله در صدر تخلفات علمی (1400/6/6)
- نتایج کنکور کارشناسی ارشد ۱۴۰۰ تا ۱۰ شهریور اعلام میشود (1400/06/01)
- نتایج نهایی کنکور دکتری ۱۴۰۰ اعلام شد (1400/05/24)
- زمان ثبت نام فراخوان جذب هیأت علمی وزارت علوم اعلام شد (1400/05/16)
- کنفرانس مهندسی زیست پزشکی ایران در دانشکده علوم و فنون نوین دانشگاه تهران برگزار میشود
- برگزاری دومین کنفرانس بین المللی معماری، عمران، شهرسازی، محیط زیست و افق های هنر اسلامی توسط دانشگاه هنر اسلامی تبریز، نمایه ISC
- تمدید مهلت ارسال مقالات هشتمین کنگره بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری تا 9 تیرماه
- تمدید مهلت ارسال مقاله به کنفرانس فیزیک ایران ۱۴۰۱
- یازدهمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت برگزار شد
- دانشگاه علم و صنعت ایران، اولین کنفرانس بین المللی محیط ساخته شده در عصر دیجیتال را برگزار میکند
- تمدید مهلت ارسال مقالات هفتمین کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم و مهندسی و چهارمین کنگره بین المللی عمران، معماری و شهرسازی آسیا تا 6 مرداد
- برگزاری همایش بینالمللی انجمن مهندسان مکانیک در واحد تهران مرکزی
- سخنرانی برنده جایزه نوبل فیزیک ۲۰۱۵ در کنفرانس انجمن فیزیک ایران
- برگزاری دومین کنفرانس بین المللی کاربرد مواد و ساخت پیشرفته در صنایع به میزبانی دانشگاه علم و صنعت ایران
- تمدید مهلت ارسال مقالات دومین کنفرانس بین المللی معماری، عمران، شهرسازی، محیط زیست و افق های هنر اسلامی تا 25 اردیبهشت، نمایه ISC
- چهارمین کنفرانس ظرفیت شبکه ملی اطلاعات برگزار میشود
- برگزاری هشتمین دوره کنگره سالانه بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری
- تمدید مهلت ارسال مقالات ششمین کنگره بین المللی توسعه کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری ایران
- برگزاری هفتمین کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم و مهندسی و چهارمین کنگره بین المللی عمران، معماری و شهرسازی آسیا / دانشگاهKasem Bundit بانکوک
- برگزاری مسابقات بین المللی روبوکاپ آزاد ایران در اردیبهشتماه ۱۴۰۱
- برگزاری اولین کنفرانس توسعه اجتماعی و فرهنگی در ایران: چالشها و توانمندیها
- اولین کنفرانس کشاورزی و امنیت غذایی برگزار گردید
- برگزاری اولین کنفرانس ملی عدالت اجتماعی در ایران
- برگزاری ششمین دوره کنگره سالانه بین المللی توسعه کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری ایران
- آخرین تمدید مهلت ارسال مقالات چهارمین کنفرانس بین المللی عمران، معماری، هنر و طراحی شهری تا 15 اسفند
- برگزاری دومین کنفرانس بین المللی معماری، عمران، شهرسازی، محیط زیست و افق های هنر اسلامی توسط دانشگاه هنر اسلامی تبریز، با نمایه ISC
- تمدید مهلت ارسال مقالات ششمین کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم و مهندسی و سومین کنگره بین المللی عمران، معماری و شهرسازی آسیا تا 4 بهمن / دانشگاهKasem Bundit بانکوک
- نهمین کنفرانس بینالمللی رباتیک و مکاترونیک برگزار شد
- فراخوان ارسال مقاله به دومین کنفرانس ملی تغییرات محیطی
- دانشگاه سمنان برگزار کننده ششمین کنفرانس رشد بلور ایران
- ایران میزبان نهمین کنفرانس اعضای کنوانسیون کنترل دخانیات
- برگزاری کنفرانس منطقهای آسیا و اقیانوسیه مددکاری اجتماعی برای اولین بار در ایران
- آخرین تمدید مهلت ارسال مقالات به هفتمین کنگره سالانه بین المللی عمران،معماری و توسعه شهری تا 7 آذر
- نهمین کنفرانس ملی و اولین کنفرانس بین المللی ماهی شناسی ایران در دانشگاه گیلان برگزار شد
- تمدید مهلت ارسال مقاله به کنفرانس دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران
- فراخوان پانزدهمین جشنواره آموزشی «شهید مطهری» منتشر شد
- برگزاری ششمین کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم و مهندسی و سومین کنگره بین المللی عمران، معماری و شهرسازی آسیا / دانشگاهKasem Bundit بانکوک
- تمدید مهلت ارسال مقالات به هفتمین کنگره سالانه بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری تا 6 آبان
- دریافت آثار سیزدهمین جشنواره بینالمللی فارابی آغاز شد
- فراخوان شرکت در همایش کرونا، دانشجویان و سلامت روانی، اجتماعی و معنوی
- برگزاری اولین کنفرانس ملی دیپلماسی اقتصادی ایران
- یادآوری مهلت ارسال مقاله به ششمین کنفرانس رشدبلور ایران
- تمدید مهلت ارسال مقالات به هفتمین کنگره سالانه بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری
- تمدید مهلت ارسال مقالات پنجمین کنگره بین المللی توسعه کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری ایران
- تمدید مهلت ارسال مقالات چهارمین کنفرانس بین المللی عمران، معماری، هنر و طراحی شهری
- تمدید مهلت ارسال مقالات ششمین کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم و مهندسی و سومین کنگره بین المللی عمران، معماری و شهرسازی آسیا / دانشگاهKasem Bundit بانکوک
- کنفرانس ملی مهندسی نساجی ایران در یزد آغاز شد
- دهمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت کلید خورد
- برگزاری پنجاه و دومین کنفرانس ریاضی ایران
- برگزاری هفتمین کنفرانس بین المللی آموزش مهندسی ایران
- برگزاری نخستین کنفرانس ملی کشاورزی و امنیت غذایی در شهریور سال جاری
- جزئیات دوازدهمین کنفرانس ملی مهندسی نساجی ایران
- برگزاری مجازی کنفرانس مهندسی برق ایران/بررسی چالش ها و فرصتهای پیش روی صنعت برق و مخابرات کشور
- آخرین تمدید مهلت ارسال مقالات کنفرانس ملی معماری، عمران، شهرسازی و افق های هنر اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب،ISC
- APPLYING EDUCATION IN A COMPLEX WORLD - Spring 2023
- 15th annual International Conference of Education, Research and Innovation
- The Aging and Social Change: Twelfth Interdisciplinary Conference
- 19th International Symposium on Urban Communities and Humanities
- Borders and Walls: 2nd Global Inclusive Interdisciplinary Conference
- Twentieth International Conference on New Directions in the Humanities
- A FOCUS ON PEDAGOGY - Conference, Book and Publication Information
- 6th Canadian International Conference on Advances in Education, Teaching and Technology
- The Fifteenth International Conference on the Inclusive Museum
- The Seventeenth International Conference on the Arts in Society
- The Twelfth International Conference on Religion and Spirituality in Society
- The 19th International Learning and Technology Conference
- Twelfth International Conference on The Constructed Environment
- International Conference on Diversity in Organizations, Communities and Nations
- 14th International Conference on Climate Change
- conference Cultures, Communities and Design
- The Eleventh International Conference on the Constructed Environment
- 5th International Conference on Banking, Insurance and Business Management
- The GLOCAL Conference on Asian Linguistic Anthropology 2021
- 22nd International Conference on Social Sciences
- The Environment A Global Inclusive Interdisciplinary Conference
- The Art of Being Inhuman in the Times of Covid-19 Pandemic
- Fifteenth International Conference on Design Principles and Practices
- Seventeenth International Conference on Technology, Knowledge, and Society
- Twenty-first International Conference on Knowledge, Culture, and Change in Organizations
- The 5th Symposium on Damage Mechanism in Materials and Structures
- 15th Annual International Technology, Education and Development Conference
- International Conference on Electrical, Control and Instrumentation Engineering
- CONFERENCE 2020: RAPID CITIES - RESPONSIVE ARCHITECTURES
- SCOPUS indexed - International Conference on Petroleum, Renewable Energy...
- 11th IEEE International Conference on Computing Communication
- Twenty Ninth World Business Congress
- DUBAI 2020: RAPID CITIES – RESPONSIVE ARCHITECTURES
- 8th International Conference on Sustainable Development
- Eleventh International Conference on the Image
- LISD - International World Research Congress on Health Sciences
- 2020 Singapore Conference on Applied Psychology
- Thirteenth Global Studies Conference
- 2nd International Symposium of Design for Living with Water
- Intelligent Systems Conference (IntelliSys) 2020
- Eleventh International Conference on Sport and Society
- Twelfth International Conference on Climate Change: Impacts and Responses
- 2020 Interdisciplinary Conference on STEAM Education
- 10th International Social Sciences and Business Research Conference
- ICEAI 2020 Construct a Low Carbon Society
- ICEAI 2020 Construct a Low Carbon Society
- IEEE International Conference on Informatics, IoT, and Enabling Technologies
- 7th International Conference on Gender and Women's Studies 2020
- International Conference on Arts and Cultures
- 5th Annual International Conference on Spirituality and Psychology 2020
- VII. International Architectural Design Conference
- 15th Annual Education and Development Conference
- IV. International Conference on Ecology, Ecosystems and Climate Change
- 14th Annual International Technology, Education and Development Conference
- The (Annual) Conference on Mediterranean and European Linguistic Anthropology 2020
- Computing Conference 2020 - Call for Papers
- 6th INTERNATIONAL CONGRESS ON VISUAL CULTURE
- International conference in HISTORIC CANTERBURY
- 5th Annual International Conference on Spirituality and Psychology 2020
- BEYOND 2020 - World Sustainable Built Environment conference
- 53rd International Business Research Conference
- Malaysia International Congress on Tropical Medicine
- 14th MBAcademy International Business Conference
- 6th International Conference on Masjid, Zakat, and Waqf
- 2019 SUMMER GLOBAL NURSING SYMPOSIUM
- 52nd International Business Research Conference
- THE CITY AND COMPLEXITY - LIFE, DESIGN AND COMMERCE IN THE BUILT ENVIRONMENT
- Eighteenth International Conference on New Directions in the Humanities
- 4th International Conference on Medicine and Natural Sciences
- Migrations 3rd Global Interdisciplinary Conference
- Antibody Engineering and Therapeutics Europe conference
- 22nd International Water Technology Conference
- 12th Annual Strangers in New Homelands Conference
- International Conference On Innovation and Technopreneurship
- International Conference on Engineering, Science, and Industrial Applications
- International Conference on Business, Big Data, and Decision Sciences
- 8th International Congress on Education and Learning
- 5th International Conference on Global Public Health 2019
- VI th International Eurasian Educational Research Congress
- International Congress on Arts and Cultures
- چگونه يك مقاله علمي بنويسيم؟ ( قسمت اول )
- فرصت طلایی اخذ پذیرش از معتبرترین دانشگاه دولتی ایتالیا در مقاطع ارشد و دکتری
- راهنمای مقاله نویسی
- کد doi چیست؟
- نمایه DOAJ (Directory of Open Access Journals) چیست؟
- JCR یا Journal Citation Reports چیست؟
- فصل 3: روش تحقیق
- فصل دو تحقیق : بررسی منابع
- اجزاء فصل 1 تحقیق
- چگونه بيان مساله بنويسيم
- معرفی پایگاه اطلاعاتی ScienceDirect
- معرفی پایگاه اطلاعاتی SpringerLink
- معرفی پایگاه مجلات تخصصی نور (noormags)
- معرفی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC )
- معرفی پورتال جامع علوم انسانی
- معرفی بانک اطلاعات نشریات کشور - مگ ایران
- معرفی پایگاه اطلاعاتی SID
- معرفی پایگاه اطلاعاتی SCOPUS
- مسیرهای انجام تحقیق
- انواع دیدمان (نگرش علمی به چیزی که مساله را برای ما روشن می کند)
- روشهای کشف حقیقت یا انواع استدلال
- ویژگی های یک تحقیق علمی
- تقسیم بندی تحقیق از نظر انواع
- تقسیم بندی تحقیق از نظر هدف
- معرفی سرویس ذخیره سازی ابری Google Drive
- نظريه، انواع نظريه و نقش آن در تحقيق
- مقیاس های اندازه گیری متغیرها
- متغير، انواع آن و روابط بين متغيرها در يك تحقيق
- نگاهی بر چارچوب نظری تحقيق
- ابزارهاي گردآوري اطلاعات : پرسشنامه و مصاحبه
- چرا مغز در اوج فعالیت منفجر نمیشود؟
- افزایش اعتماد به نفس با اسکن امواج مغزی
- تاثیر جایگاه اجتماعی بر سیستم ایمنی بدن
- حتی فیزیکدانان هم از ریاضی فراریاند!
- استقبال ناسا از نظرات و پیشنهادات جدید و متفاوت
- برجام مخفف چیست؟
- کل اینترنت در چند صفحه جای میگیرد؟
- شناسایی ناحیه آخ در مغز
- حیواناتی که سرطان را تشخیص میدهند
- دوستی انسان و رایانه در آینده نزدیک
- خواندنیهای شگفت انگیز درباره طلا
- خوابیدن بیش از ۸ ساعت خطرناک است!
- سگها دروغ را میفهمند
- بزرگترین پروژه کشف حیات فرازمینی آغاز شد
- «دکتر گوگل» از راه رسید
- کشف حیات میکروبی در اعماق زمین
- چرا بیشتر مورچهها چپدست هستند؟
- میزان وفاداری را با طول انگشتان بسنجید!
- آخ گفتن میتواند درد را کاهش دهد
- عنکبوتها هم شمارش کردن بلدند!
- کیمیاگری در یک تریلیونم ثانیه!
- 13 پیشبینی علمی سال 2015
- ساخت ابزار انقلابی برای کاهش فشار خون بالا
- شناسایی تأثیر آبوهوا بر زبان و صدای انسان
- تأثیر یادگیری زبان دوم در تقویت قدرت مغز
- اسپریها جایگزین قرصهای خواب آور میشوند
- مغز چگونه ترس را شناسایی میکند؟
- پاکسازی حافظه از خاطرات ترسناک با زردچوبه
- ابزاری آنلاین برای حل مسائل و معادلات ریاضی و جبر با راهحل
- گیاهانی که بدون مغز هوشمند عمل میکنند
- لیست انجمن های علمی ایران
- لیست دانشگاههای پیام نور
- لیست دانشگاههای علمی کاربردی
- لیست واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی
- لیست دانشگاههای سراسری
- لیست پژوهشکده ها و مراکز تحقیقاتی
- آدرس و تلفن واحدها و مراکز دانشگاه آزاد اسلامی
- لیست دانشگاههای علوم پزشکی
- لیست دانشگاههای غیرانتفاعی
- لیست دانشگاههای مجازی
- لیست سازمانهای جهانی